انواع روش‌های عصاره‌گیری از ترکیبات معطر به طور کلی به دو دسته‌ی روش‌های سنتی و مدرن تقسیم می‌شوند.
۱. روش‌های سنتی
این روش‌ها قدمت زیادی دارند و هنوز هم در تولید روغن‌های معطر و اسانس‌های طبیعی استفاده می‌شوند:
الف) تقطیر با بخار (Steam Distillation)
فرایند: ترکیبات گیاهی خرد شده و درون دیگ بخار قرار می‌گیرند. بخار آب از میان آن‌ها عبور کرده و ترکیبات معطر را با خود حمل می‌کند. سپس این بخار سرد شده و در مخزن جداکننده به مایع تبدیل می‌شود. ترکیبات آبی و روغنی از هم جدا می‌شوند.
مزایا: مناسب برای مواد مقاوم به حرارت.
معایب: برخی ترکیبات حساس ممکن است تخریب شوند.
ب) استخراج با فشار سرد (Cold Pressing)
فرایند: معمولاً برای مرکبات استفاده می‌شود. پوست میوه‌ها فشرده می‌شود تا روغن‌های معطر آزاد شوند.
مزایا: خالص‌ترین روش بدون استفاده از گرما.
معایب: محدود به مرکبات و میزان تولید پایین.
ج) انفلوراژ (Enfleurage)
فرایند: گلبرگ‌ها در چربی قرار داده می‌شوند تا ترکیبات معطر جذب شوند. چربی سپس با الکل شسته می‌شود تا اسانس جدا شود.
مزایا: مناسب برای گل‌های حساس به حرارت.
معایب: زمان‌بر و پرهزینه.
۲. روش‌های مدرن
این روش‌ها پیشرفته‌تر بوده و برای تولید انبوه و بهبود کیفیت استفاده می‌شوند:
الف) استخراج با حلال (Solvent Extraction)
فرایند: گیاهان در یک حلال شیمیایی (مانند هگزان) غوطه‌ور می‌شوند. حلال ترکیبات معطر را حل کرده و سپس با تبخیر، روغن معطر استخراج می‌شود.
مزایا: استخراج ترکیبات حساس و پیچیده.
معایب: احتمال باقی‌ماندن آثار حلال.
ب) استخراج با دی‌اکسید کربن فوق بحرانی (CO2 Extraction)
فرایند: CO2 تحت فشار و دمای خاص به حالت فوق بحرانی درمی‌آید و به عنوان حلال عمل می‌کند. پس از استخراج، CO2 به راحتی تبخیر شده و ترکیبات خالص باقی می‌مانند.
مزایا: کیفیت بالا، بدون آثار شیمیایی.
معایب: هزینه تجهیزات بالا.
ج) استخراج با آب‌گریز (Hydrodistillation)
فرایند: مشابه تقطیر بخار، اما از آب برای حمل ترکیبات معطر استفاده می‌شود.
مزایا: مناسب برای مواد حساس به حرارت.
معایب: کارایی کمتر نسبت به CO2.
د) استخراج با امواج مایکروویو (Microwave-Assisted Extraction)
فرایند: از امواج مایکروویو برای تسریع فرآیند استخراج استفاده می‌شود.
مزایا: سرعت بالا، کاهش مصرف انرژی.
معایب: نیازمند تنظیم دقیق برای جلوگیری از تخریب ترکیبات.
مقایسه روش‌ها
| روش | کیفیت | هزینه | کاربرد | |||||||
تقطیر با بخار |
|
|
روغن‌های مقاوم به حرارت |
|||||||
|
بالا |
|
|
|||||||
|
بالا |
زیاد |
|
|||||||
|
متوسط |
متوسط |
|
|||||||
|
|
زیاد |
|
|||||||
|
|
|
|
